Μια Piazza στο χαρτί.

Piazza della Signoria. Στα αριστερά,        το παλάτι-φρούριο Palazzo Vecchio του 14ου αιώνα. Υπήρξε η έδρα της Signoria, του αιρετού Συμβουλίου διοίκησης της Φλωρεντινής Δημοκρατίας, για την περίοδο της Αναγέννησης. Τότε, που ο σύγχρονος άνθρωπος ξύπνησε από το βαθύ ύπνο του Μεσαίωνα.

Μπροστά στο Palazzo Vecchio, αγάλματα του Ηρακλή και του Δαυίδ συμπεραίνουν τη νίκη του νέου, ρωμαλέου και πνευματώδους ανθρώπου απέναντι στους βαρείς δυσκίνητους αναχρονισμούς. Στο βάθος της πλατείας, εκατέρωθεν του ανοιχτού διαδρόμου που οδηγεί στον Arno, τον ποταμό της πόλης, εκτείνονται τα μακρά διοικητικά κτίρια-γραφεία των Μεδίκων, η Galleria degli Uffizi, σήμερα μία αστείρευτη πινακοθήκη, θησαυρός της Δυτικής τέχνης.

Στα δεξιά, η σκεπαστή Στοά των Λογχοφόρων, Loggia dei Lanzi. Από τα υπαίθρια βάθρα της κοιτούν τον περαστικό ο Περσέας, προτείνοντας την κεφαλή της Μήδειας, ο Μενέλαος κρατώντας τη σωρό του Πάτροκλου, ένας Ρωμαίος που συμμετέχει στην αρπαγή των Σαββίνων Γυναικών, καθώς κι άλλοι μαρμάρινοι ή μπρούτζινοι ήρωες-σύμβολα της ζωής.

Στο διπλωμένο χαρτί της χαρτοκοπτικής αναπαριστάται μια πλατεία, αναπλάθεται η ζωή μιας πόλης, περιγράφεται μια ιστορική περίοδος. Στο βάθος του διοράματος, ένα επίσης χάρτινο δειλινό χρωματίζει, στους τοίχους της Αναγεννησιακής πλατείας, την απαλή μετάβαση προς μια ήμερη και λιγότερο βαθιά, νύχτα του σήμερα.

Στην Οδό των Σαπωνοποιών.

Η Toulon, γνωστή για το λιμάνι της, ναύσταθμο του Μεσογειακού στόλου της Γαλλίας, κρύβει επίσης κι ένα δρόμο με το όνομα Rue des Savonnières. Στα 1633, εκτός των τειχών της πόλης, ο δρόμος των Σαπωνοποιών πήρε το όνομά του όταν υποδέχθηκε την ανθίζουσα (και κάπως ρυπαρή) βιομηχανία της εποχής.

Χάριν του εξαιρετικού ελαιολάδου της περιοχής, η Toulon υπήρξε η πρώτη πόλη-βιομηχανική παραγωγός σαπουνιού γύρω στα 1430, πολύ πριν τη γειτονική Μασσαλία. Αναπτύχθηκε και έζησε τη χρυσή της εποχή μέχρι τα μέσα του 17ου Αιώνα. Είκοσι, τότε, Σαπωνοποιΐες εφοδίαζαν με τόνους σαπουνιού τα εμπορικά πλοία κάθε σημαίας, που απέπλεαν από το λιμάνι της πόλης προς τη Μεσόγειο.

Βασιλική διαταγή στα 1669 και ο πόλεμος του σαπουνιού ανέδειξε νικήτρια τη Μασσαλία που πέτυχε φορολογική ελευθερία, ενώ δασμοί επιβλήθηκαν στις εισαγωγές-εξαγωγές της Toulon. Όλα άλλαξαν στη συνέχεια, οι ποσότητες των παλιών παραγωγών μειώθηκαν, η ποιότητα υποβαθμίστηκε και η σαπωνοποιΐα της πόλης συρρικνώθηκε.

Άδικα πήγαν τα διαβήματα και τα παράπονα. Μάταια ισχυρίστηκαν οι σαπωνοποιοί ότι τα αλκαλικά απόβλητα της δουλειάς τους, χύνονταν στο λιμάνι και καθάριζαν τα ξύλινα κύτη του πολεμικού στόλου, σώζοντάς τα από τα βλαβερά παράσιτα που τα κατέτρωγαν. Τίποτε δεν άλλαξε. Η Μασσαλία ανέλαβε τη δουλειά και τη δόξα.

Η ζωή πήρε το δρόμο της. Κι έμεινε η παλιά οδός των Σαπωνοποιών να θυμίζει το ξεκίνημα αυτού του δρόμου. Ποιος ξέρει, ίσως μια μέρα κι ο δικός μας δρόμος να μετονομαστεί σε Οδό των Ερασιτεχνισμών, για να θυμίζει κι αυτός κάποια μικρή στροφή του κύκλου της ζωής.

Κάπου γίνονται ετοιμασίες.

Μέρες που πλάθονται και φουρνίζονται κουλουράκια και τσουρέκια, μέρες που βράζονται και κοκκινίζονται τα αυγά, μέρες που παραγγέλονται τα κρέατα και η μαναβική για τη σούπα και τα ψητά των εθίμων, είπα να ανοίξω το βραδινό μου κηροπλαστείο, κλειστό ύστερα από κάποιο bazaar του Δεκέμβρη.

Τα υλικά κι η τεχνική τους είναι εδώ. Απλά και σίγουρα. Ένα μπρίκι, κέρωμα του φυτιλιού, κοπές, τομές και συνδυασμοί των φύλλων της κηρήθρας, θέρμανση με λίγο ζεστό αέρα για ευλυγισία και ρολάρισμα πάνω σε μια λεία smooth επιφάνεια. Τέλος. Κι αν χρόνος απαιτείται πολύς σ' αυτή τη δουλειά είναι ο καθαρός χρόνος για να αποφασίσεις την τελική όψη που επιθυμείς για τα αποτελέσματα των έργων σου.

Πρότασή μας είναι η αντιστοίχιση ενός τέτοιου μικρού έργου κατά την ώρα που φτιάχνεται, με ένα πρόσωπο. Τότε, είναι βέβαιο πως ξέρεις σε τι αποσκοπείς, πως τα χέρια σου δουλεύουν όπως θέλεις και το τέλος είναι πάντα αναγνωρίσιμο. Λες μέσα σου, είναι εντάξει για τον... την... τους... ή απλά για δική σου ρεζέρβα. Εύχομαι το ίδιο να γίνεται και με τις υπόλοιπες ετοιμασίες και ελπίζω φέτος, από κάποια εύστοχη παρόμοια αντιστοίχιση, να μου τύχουν κουλουράκια πλεγμένα σε σχήμα Χ.

Προπόνηση επί χάρτου.

Επειδή η τέχνη της κατεργασίας του ξύλου είναι η τέχνη του να βγεις σώος από τις μάχες με τα εργαλεία κοπής, χρήσιμη είναι πάντα η μόνιμη υπενθύμιση στους φιλόδοξους ξυλοπολεμίτες: τη νίκη φέρνουν μόνο όσοι επιστρέφουν ασφαλείς κι όχι δυστυχώς εκείνοι που χάνονται ή τραυματίζονται στα μισά της προσπάθειας. 

Κι αφού το πριόνι είναι το θεμελιώδες εργαλείο της ξυλοκομικής, μια γερή σχετική προπόνηση προτείνεται σήμερα για τη συγκομιδή εμπειριών και την κατάκτηση τεχνικών αποδοτικής και ασφαλούς εργασίας. Και απευθύνεται, απ' ότι φαίνεται, ακόμη και στον άνθρωπο με τη γραβάτα δεμένη πάνω από το καρώ πουκάμισο του ξυλοκόπου και με τα γυαλιά, ενθύμιο των θεωρητικών μελετών, να εστιάζουν τώρα στην ακριβή οδήγηση της πρακτικής ασχολίας.

Έτσι κι αλλιώς, η εξάσκηση με το ψαλίδι πάνω στο χαρτί είναι από μόνη της διασκεδαστική και ωφέλιμη. Και διδακτική, όπως η στάση του πιστού άσπρου φίλου - φύλακα της εικόνας, που στέκεται πάντα εκεί, πρόθυμος να συμπαρασταθεί στην προσπάθεια και να γαυγίσει θριαμβευτικά με το όποιο ασφαλές αποτέλεσμα. 

Ανάπτυξις ποδηλάτου.

Η Άνοιξη είναι εδώ και μην ξεχνάτε το ποδήλατό σας, που μπορεί να σκουριάζει παραμελημένο σε μια πίσω αποθήκη. Το τάγμα αποφασισμένων δικυκλιστών (άραγε ποιας σημαίας;) δείχνει την κατεύθυνση. Όλοι μαζί στη γραμμή, ένα κράνος για σιγουριά, φουσκωμένα λάστιχα, ένα στρογγυλό φανάρι κι ίσως ένα κουδουνάκι για τους ανέμελους πεζούς.

Κι αν σκάσει κάποιο λάστιχο, εσείς ξέρετε πια τον τρόπο. Λίγο sellotape και είναι πάλι σαν καινούριο για περιπολίες στο ράφι... των βιβλίων; των καλλυντικών; των μπαχαρικών; ...εκείνο μάλλον που εσείς ορίζετε ως το πιο πολύτιμο και πιο ευάλωτο, ειδικά σε ανοιξιάτικες επιδρομές.  

Μωβ νύχια, 1978.

ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ

Περπατώ μες στ’ αγκάθια μες στα σκοτεινά

σ’ αυτά που ’ναι να γίνουν και στ’ αλλοτινά

κι έχω για μόνα μου όπλα μόνη μου άμυνα

τα νύχια μου τα μωβ σαν τα κυκλάμινα.

ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΗΣ

Παντού την είδα. Να κρατάει ένα ποτήρι και να κοιτάζει στο κενό. Ν’ ακούει δίσκους ξαπλωμένη χάμου. Να περπατάει στο δρόμο με φαρδιά παντελόνια και μια παλιά γκαμπαρντίνα. Μπρος από τις βιτρίνες των παιδιών. Πιο θλιμμένη τότε. Και στις δισκοθήκες, πιο νευρική, να τρώει τα νύχια της. Καπνίζει αμέτρητα τσιγάρα. Είναι χλωμή κι ωραία. Μ’ αν της μιλάς ούτε που ακούει καθόλου. Σαν να γίνεται κάτι αλλού – που μόνο αυτή τ’ ακούει και τρομάζει. Κρατάει το χέρι σου σφιχτά, δακρύζει, αλλά δεν είναι εκεί. Δεν την έπιασα ποτέ και δεν της πήρα τίποτα.

Το σταθερό καλοκαιρινό μου ανάγνωσμα, σε πρώιμη ανοιξιάτικη υπενθύμιση. Αφορμή η τέχνη του collage που υπηρετήθηκε κάποτε από τον Οδ. Ελύτη. Τέχνη που με απασχόλησε αυτές τις μέρες και που δημιουργεί τα έργα της όχι με πρωτογενή υλικά, αλλά με κομμάτια κι αποσπάσματα από έργα και δημιουργίες άλλων. Χαρακτηριστικό, αληθινό βάλσαμο για τα πάθη του ερασιτέχνη χαρτοκόπτη.